15 Οκτωβρίου 1922.
Από νωρίς το πρωί όλοι οι Αφησιανοί συγκεντρώθηκαν στις Εκκλησίες της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και της Αγίας Παρασκευής για να τελέσουν την Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία. Κάτι που συνήθιζαν να κάνουν αιώνες τώρα.
Αλλά αυτή η Κυριακή δεν έμοιαζε με καμία άλλη γιατί έμελλε να είναι και η τελευταία!
Δεν έλειπε κανείς ήταν όλοι εκεί. Μέσα σε κατανυκτική σιγή πόνου και θλίψης, αφού γνώριζαν τι τους επιφύλασσε η μοίρα, κοινώνησαν και τέλεσαν παράκληση «υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των προγόνων, των ενταφιασθέντων ενταύθα».
Mε δάκρυα στα μάτια μάζεψαν όλα τα ιερά κειμήλια και τις εικόνες τους, βάζοντας τα μέσα σε κασόνια και τσουβάλια ώστε να είναι όλα έτοιμα για την ώρα του «σηκωμού».
Λίγο αργότερα σιωπηλοί έφτασαν στο νεκροταφείο όπου και διάβασαν όλους τους τάφους που ήταν αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν. Μαζί τους και οι λίγοι μουσουλμάνοι που ζούσαν στο χωριό σιωπηλοί κι αυτοί ανήμποροι να βοηθήσουν τους φίλους, τους γείτονες, τους συγχωριανούς τους…
Εκεί, ως φύλακα και προστάτη των νεκρών, θα αφήσουν μια εικόνα του Αγίου Νικολάου. Λίγα χρόνια αργότερα ο Ιωάννης Θ. Λουκάκης θα γράψει στα απομνημονεύματα του: “Φεύγοντας πλέον δια παντός από το νησί μας, εις το κοιμητήριον που ήτον τοποθετημένα τα κόκκαλα των προγόνων μας, έμεινε μια εικόνα του Αγίου Νικολάου διατάσεως 1Χ80. Μετά πάροδον δύο ή τριών ετών ο πλοίαρχος Θεοδόσιος Μπόλκας επήγεν με το πλοίον δια αγοράν παστών κολιών δια εμπόριον. Όταν τον ανεγνώρισαν οι Τούρκοι Αφησιανοί τον υποδέχθηκαν εξαιρετικά καλά και του εξεδήλωσαν ότι ο διωγμός των χριστιανών τους στοίχησεν πολύ. Ήτον εγκατεστημένοι Τουρκοκρήτες και αυτοί δεν ήτον ευχαριστημένοι. Οι μεν Κρήτες ενθυμούνταν την Ελλάδα οι δε τούρκοι της Αφησιάς ενθυμούνταν τους χριστιανούς της Αφησιάς. Την εικόνα του Αγίου Νικολάου την ετηρούν άθικτη και την παρέδωσαν εις τον πλοίαρχον Θεοδόσιον Μπόλκα, και την έφερεν εις την σημερινήν πατρίδα μας της Χαλκιδικής”.
Ο καταστρεπτικός σεισμός του 1935 θα ισοπεδώσει όλα τα εγκαταλειμμένα κτήρια και τις εκκλησίες των Ελλήνων στην περιοχή και μαζί με αυτά την ελπίδα και το όνειρο των Αφησιανών να ξανά τελέσουν Θεία Λειτουργία στις εκκλησιές τους.